برخی از نوآوری ها و مطالب جدید کتاب «میزان تصحیح الموروث الروایی آیت الله حیدری
2️⃣ سایر مرجّحات، در «عرض» و کنار مرجّح «عرضه به قرآن» قرار ندارند، بلکه همۀ آنها در «طول» قرآن جای می گیرند؛ یعنی در صورت مشخّص شدن و قطعیّتِ موافقت، مخالفت یا عدم مخالفت روایات متعارض با قرآن، اصلاً نوبت رجوع به سایر قرائن نمی رسد. تنها در یک صورت می توان سراغ مرجّحات دیگر رفت و آن اینکه از طریق قرآن به مقصود خود نائل نیامده باشیم.
1️⃣ قرار دادن معیار «عرضه به قرآن» به عنوان اولین مرجّح در باب تعادل و تراجیح اصول فقه، بر خلاف مشهور که عرضه به قرآن را غالباً به عنوان «ملاک آخر» مطرح می کنند! اوّلین مرجّحی که باید روایات متعارض با آن سنجیده شوند، قرآن است نه عمل اصحاب، موافقت یا مخالفت عامّه (اهل سنّت)، صحّت و ضعف سند و غیره.
2️⃣ سایر مرجّحات، در «عرض» و کنار مرجّح «عرضه به قرآن» قرار ندارند، بلکه همۀ آنها در «طول» قرآن جای می گیرند؛ یعنی در صورت مشخّص شدن و قطعیّتِ موافقت، مخالفت یا عدم مخالفت روایات متعارض با قرآن، اصلاً نوبت رجوع به سایر قرائن نمی رسد. تنها در یک صورت می توان سراغ مرجّحات دیگر رفت و آن اینکه از طریق قرآن به مقصود خود نائل نیامده باشیم.
3️⃣ ضرورت عرضۀ روایات به قرآن به نحو «مطلق»؛ یعنی فراتر از مقام «ترجیح»، در مقام «تصحیح» روایات نیز باید آنها را به قرآن عرضه نمود. عرضه به قرآن محدود به ترجیح یکی از دو روایت متعارض نیست، بلکه حتی اگر فقط یک روایت هم داشتیم – صرف نظر از اینکه معارض داشته باشد یا نداشته باشد – باز هم باید برای احراز موافقت یا عدم مخالفتش با آیات و مبانی قرآنی، به کتاب الله عرضه شود. به بیان دیگر، عرضه روایات به قرآن در دو مقام مطرح است: مقام «ترجیح» (مربوط به اخذ یا طرد روایات متعارض)؛ و مقام «تصحیح» (مربوط به اصل صدور یا عدم صدور روایات). مشهور فقها، اصولیون و رجالیون، عرضه به قرآن را محدود و منحصر به مقام ترجیح نموده اند و در مقام تصحیح، عرضه به قرآن را ضروری ندانسته اند.
4️⃣ در تصحیح و احراز صحّت یا عدم صحّت صدور روایات، عرضه به قرآن بر بررسی های سندی «مقدّم» است. تقریباً همۀ محدثین و رجالیون برای اطمینان از صحّت صدور روایات، به بحث و تحقیق پیرامون سند آنها می پردازند؛ حال یا به این شیوه که صحّت و ضعف سند را ملاک اصلی و اوّلی در پذیرش یا ردّ اخبار می دانند (وثوق مخبری)، و یا به این روش که سند را به عنوان یکی از قرائن در کنار سایر قرائن جهت وصول به اطمینان از صدور اخبار، در نظر می گیرند (وثوق خبری). اما بنا بر منهج اختصاصی آیت الله حیدری، اوّلین و مهمترین معیار برای اطمینان از صحّت صدور روایات، «عرضه به قرآن» است و نه «بررسی های سندی»!
5️⃣ ارائۀ طبقه بندی جدید از معیارها و میزان های تصحیح روایات در قالب سه دستۀ: عرضه به قرآن، مرجعیات تصحیحی و قرائن تصحیحی. همچنین تبیین اصول و قواعد مربوط به چگونگی بهره گیری از هر یک از این موازین سه گانه و ذکر وجوه تفاوت و امتیازشان از یکدیگر.
6️⃣ بحث تفصیلی پیرامون روایاتی که - به هر دلیل - ریشۀ قرآنی ندارند یا ریشۀ قرآنی آنها یافت نشده است؛ روشن کردن تکلیف آنها و ارائۀ قواعدی برای مواجهۀ صحیح و علمی با آنها.
7️⃣ طرح دیدگاهی جدید دربارۀ روایات متواتر و ارائۀ ملاک برای ضرورت عرضۀ برخی از آنها به قرآن، و بی نیازی برخی دیگر از ارجاع. بر خلاف نظر مشهور که عرضۀ روایات متواتر به قرآن را ضروری نمی دانند و صِرف متواتر بودن خبر را مجوّز عمل به آن می دانند، علامه حیدری در این میان قائل به «تفصیل» است. از دیدگاه ایشان فقط روایات متواتری که شیعه و سنّی بر تواتر آن اجماع داشته باشند، بی نیاز از عرضه به قرآن است. البته به جز این شرط، در کتاب شروط دیگری نیز دربارۀ اخبار متواتر ذکر شده است.
8️⃣ افزودن یک قرینۀ جدید بر سایر قرائن، در جهت وصول به اطمینان از صدور یک روایت با عنوان: «طبیعة المصنَّف الحدیثی وزمن تدوینه»؛ یعنی اگر روایت مورد بحث، از کتابی مهم و معتبر نقل شده باشد که از نظر زمانی نیز نسبت به سایر منابع حدیثی متقدّم بوده باشد، همین اعتبار و قدمت، احتمال صحّت صدور آن را افزایش می دهد.
9️⃣ دسته بندی و تبیین «اقسام» عرضه به کتاب الله در سه قسم: صورة العرض التجزیئیّ، صورة العرض الموضوعی و صورة العرض المجموعی (العرض علی روح القرآن)، و مشخص نمودن حکم هر یک از این موارد سه گانه. این سه صورت با لحاظ با دو شرط «موافقت» و «عدم مخالفت» روایات با قرآن، در مجموع شش وجه متفاوت را پیش روی محقق قرار می دهند که هر یک حکم خاصّ به خود را دارند که نباید با دیگری خلط شوند! این شش صورت عبارتند از: 1) الموافقة التجزیئیّة 2) الموافقة الموضوعیة 3) الموافقة المجموعیة 4) عدم المخالفة التجزیئیّة 5) عدم المخالفة الموضوعیة 6) عدم المخالفة المجموعیة.
به نظر می رسد در باب «رابطۀ قرآن و روایات» – بنا بر تحقیق – کسی تا کنون یک چنین تقسیمی برای عرضۀ اخبار به قرآن به دست نداده باشد!
✅ @alhaydarii_fa
ثبت شده توسط
:
منصوره وطنی