صفت عدالت، یکی از ابزار اصلی و لایتغیّر و غیرقابل جایگزین برای قاضی هست. با عدالت قاضی هست که ستم برچیده شده و ظالم راهی برای ظلم نمی یابد و همواره خود را در چنگال عدالت می بیند.
صفات عادل
امام صادق علیه السلام : " وسُئلَ عن صفة الدل من الرجل فقال : اذا غضَّ طرفةُ عن المحارم ولسانَه عن المآ ثم وکفَّه عن المظالم" تحف العقول ؛ ص 365
" و از صفت عادل پرسیده شد؛ فرمود: وقتی چشمش را ازحرام ها نگه دارد وزبانش را از گناه (غیبت ؛ تهمت ؛ سخن چینی ؛ بهتان ؛فحاشی ؛ ...) بازدارد؛ ودست به ستم نگشاید" (عادل است )
آفت عدل
" آفةُ العدل الظالمُ الجائرُ " غررالحکم ص 322
" آفت عدل ؛ ستمگر بی دادگر است. "
بوستان عدالت
امیرمؤمنان علی علیه السلام : " القرآن ...ریاضُ العدل وغُد رانُه " نهج البلاغه ؛ خطبه 198
" قرآ ن بوستان عدالت وبرکه گوارای دادگری است. "
وجوب عدالت
امام صادق علیه السلام : "اتقوا اللهَ واعدلوا فانّکم تعیبون علی قوم لایعد لونَ " اصول کافی ؛ج2 ؛ ص 147
" از خدا پروا کنید و عدالت را اجرا کنید؛ زیرا شما بر قومی که دادگری نکنند عیب گرفته وخرده می گیرید. "
نخستین مرحله عدالت
امیرمؤمنان علی علیه السلام : "و اوتاد ارضه قد الزم نفسَه الدلَ فکان اوّل عدله نفی الهوی عن نفسه " نهج البلاغه خطبه 87
"محبوب ترین بندگان خدا کسی است که خود را به عدالت مقید کرده است . نخستین گام ومرحله عادل بودن وی آن است که هوا وهوس را از خویشتن دور کند. "
بهترین سیاست
امیرمؤمنان علی علیه السلام :" خیرُ السیاسات العدلُ " غررالحکم ؛403
" بهترین سیاست ها ومدیریت ها عدالت محوری است."
خواری ستم زمینه اجرای عدالت
امیرمؤمنان علی علیه السلام : " لن یتمکنَ العدلُ حتیّ یزلَّ البخسُ " غررالحکم ؛ ص 661
" عدل وعدالت استقرار نمی یابد مگراین که کم فروشی وستم خوار وزبون گردد."
برکات اجرای عدالت درزمین
امام صادق علیه السلام:" انّ الناس یستغنون اذا عدل بینهم وتنزل السماء رزقها وتخرجَُ الارضُ برکتها باذن الله تعالی" اصول کافی ؛ ج3؛ص 568
"وقتی عدالت میان مردم اجرا گردد؛ به بی نیازی می رسند (زیرا) آن زمان؛ آسمان روزی خود را نازل می کند وزمین برکات خودرا به اذن خداوند ارزانی می دارد."
عدالت برتر از شجاعت
امیرمؤمنان علی علیه السلام :" العدل افضل من الشجاعة لانّ الناس لو استعملوا العدل عموما فی جمیعهم لاستغنواعن الشجاعَة "
"دادگری برتراز شجاعت است؛ زیرا مردم اگر عدل را درباره همگان اجرا نمایند؛ ازشجاعت بی نیاز خواهند بود."
یعنی اگر این اصل مهم اجرا گردد؛حقوقی از کسی تضییع نمی شود تا انسان های شجاع برای احقاق آن قیام واقدام نمایند.
عالمان بی عمل وحسرت قیامت
امام صادق علیه السلام : انّ مِن اعظم الناس حسرةً یوم القیامة مَن وصَفَ عدلا ثمّ خالفَه الی غیره "
اصول کافی ج2؛ ص300
" حسرت خورنده ترین مردم درروز قیامت کسی است که عدالت را توصیف وستایش کند ؛ ولی درباره دیگران برخلاف آن رفتار کند."
پشتوانه رفتاری در اجرای عدالت
امیرمؤمنان علی علیه السلام : " استغن علی العدل بحسن النیّة فی الرعیّة وقلة الطمع وکثرة الورع " غررالحکم ؛ ص 163
" برای اجرای عدالت ودادگری ؛ ازنیّت نیک درباره مردم وبی طمعی وبسیار پرهیزکاربودن یاری بجوی ."