برخی نتایج بررسی ها و ریشه یابی میدانی نگارنده از سال ۷۶ تاکنون؛ درعلل گرایش افراد به حزب گرایی و گروه بندی و فعالیّت در احزاب و گروه ها از ابعاد مختلف که فرد را به عامل بازدارنده از پیشرفت و سازندگی در عرصه های مختلف کشور تبدیل می کند؛ به اختصار بیان می شود:

بعد اعتقادی و فکری حزب گرایان

تدقیق در باورها و اعتقادهای فکری و عملی؛ نشانگر ضعف باورهای اعتقاد دینی و یقین به توحید افعالی و امامت و معاد و حسابرسی روز قیامت هست. نمونه های بارز بسیاری در ایران و کشورهای دارای سیستم حزبی به ویژه آمریکا و انگلیس قابل مشاهده و بررسی هست.

بعد شخصیّتی و تربیتی حزب و شخصیّت گرایان

ویژگی های شخصیّتی بارز و مشترک در اکثریّت افراد عضو و هوادار با شدّت و ضعف در هر یک از آنها بنابر ضعف و قوّت تربیت اولیه ( ازتولّد تا ۷ سالگی زمان شکل گیری شخصیّت افراد) دارای فراوانی بیشتر می باشد:

•     شخصیّت وابسته و غیرمستقل و متّکی به غیر
•    ممانعت از ابراز توانمندی عقلی و فکری و جسمی درکودکی و عدم ایجاد خودباوری و اطمینان به خود در خانواده و مدرسه و جامعه
•      عدم توان فکری و تجزیه و تحلیل و حلّ مسئله
•      ممانعت مداوم خانواده از ابراز نظرات کودک و نوجوان و الزام به پذیرش دستور والدین و معلم و...
•      تمایل شدید به قدرت و سلطه جویی بر دیگران دراثر تربیت غلط اولیّه (اجازه ندادن به نشان دادن توانایی ها و ابراز نظرات خود و کتک و زورگویی و ممانعت ازهرگونه حرکت وکلام و بازی بدون اجازه بزرگترها و... و سرکوب خواسته ها و تمایلات کودک با رفتار خشن والدین و اولیاء مدرسه با ایجاد عقده و کینه )

• عدم ممانعت از شکل گیری باور و رفتار خود برتربینی و قلدرمأبی و محقّ دانستن خود در همه موارد؛ و قائل نشدن هرگونه حقّی برای دیگران؛ در کودکی و نوجوانی؛ لذا؛ دچار وارونه بینی در درک و فهم واقعیّت ها و حقایق اطراف خود و عدم شناخت واقعی از خود و توانمندی های خود و شیفته تسلّط بر دیگران از سوی خود یا گروه مرجع
•      پائین بودن عزّت نفس و احترام قائل نشدن به خود و دیگران
•      فاقد اراده قوی در خویشتن داری از تمایلات درونی برخاسته از خیالات و آرزوها و احساسات
•      شخصیّت بله قربان گو و نیازمند حاکمیّت دیگران بر وی در رسیدن به آرزوهای خیالی؛ بدون توجّه به موقعیّت واقعی در دنیای خارج از ذهن خود؛ به دلیل ناتوانی و کمبودها از جمله خلاء فکری و اعتقادی وکمبود محبّت در خانواده و کمبود توان مالی و فاصله طبقاتی وی با گروه مرجع (یعنی پیروی ازهر فرد یا گروه و... در برآوردن خواسته های فرد)
•     حسادت شدید و لجاجت و یکدندگی و ضعف شخصیّت
•    سوء ظن شدید و پیروی از هوای نفس

آیه 116 سوره انعام قضاوت و منطق هرگونه پیروی از حدس و گمان را نفی کرده و می فرماید:

(وَإنْ تُطِعْ أکْثَرَ مَنْ فِى الأرْضِ یُضِلُّوکَ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ إنْ یَتَّبِعُونَ إلَّاالظَّنَّ وَإنْ هُمْ إلَّا یَخْرُصُونَ)

"و اگر اکثر مردم روى زمین را اطاعت کنى تو را از راه خدا گمراه خواهند کرد که جز گمان را پیروى نمى‏کنند و جز تخمین نمى‏زنند."

علامّه طباطبایی می فرماید: "معناى آیه چنین مى‏شود که، بیشتر اهل زمین از آنجا که پیرو حدس و تخمین هستند نباید ایشان را در آنچه بدان دعوت مى‏نمایند و طرقى که براى خداپرستى پیشنهاد مى‏کنند اطاعت نمود، براى این که حدس و تخمین آمیخته با جهل و عدم اطمینان است و عبودیت با جهل به مقام ربوبى سازگار نیست."1

قرآن در سوره مائده آیه 49 حکم بر اساس کتاب خدا و پرهیز نمودن از تبعیّت از هواها و خواسته‏هاى مردم را تکرار مى‏فرماید:

 (َأنِ احْکُمْ بَیْنَهُمْ بِمَا أنزَلَ اللَّهُ وَلا تَتَّبِعْ أهْوَاءَهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أنْ یَفْتِنُوکَ عَنْ بَعْضِ مَاأنزَلَ اللَّهُ إلَیْکَ فَإنْ تَوَلَّوْا فَاعْلَمْ أ نَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ أنْ یُصِیبَهُمْ بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإنَّ کَثِیراً مِنَ النَّاسِ لَفَاسِقُونَ)

"در بین مسلمانان بدانچه خدا نازل کرده حکم کن، و از هوا وهوس آنان پیروى مکن و بترس از اینکه نسبت به بعضى از احکامى که نازل شده، غافل و دچار فتنه ات سازند و اگر از قبول دعوت ات اعراض مى‏کنند باید بدانى که علتش این است که قبلا گناهانى کرده بوده‏اند، و خدا مى‏خواهد اثر بعضى از آن گناهان رابه ایشان برساند- و آن همین است که حقّ را نپذیرند- آرى بسیارى از مردم عصیانگرند."

پژوهش های میدانی نگارنده حاکی از این است که بیشترین مجریان اوامر سران احزاب و گروه ها و شخصیّت ها؛ از بین افرادی که انجام هرگونه دشمنی و خشونت و حسادت و ... به هرصورت؛ مقبول فرد؛ و در قالب عملیّات حزبی؛ هم دارای پاداش هست هم مقبول و هم مورد تحسین. بدین سان؛ حزب سالاری؛ افراد فعّال جامعه را به دلیل عدم همراهی با آنها توسط افراد مذکور از سازندگی و پیشرفت باز می دارند.

•    پائین بودن بهره هوشی و استعدادها
•    عدم شناسایی و ممانعت از شکوفایی عینی استعدادهای خدادادی خود و دیگران

و...

پانوشت:

1.تفسیر المیزان, ج7, ذیل آیه